Dział spadku a scheda spadkowa i darowizny

Przedmiotem działu spadku jest nie tylko majątek pozostawiony przez zmarłego w ramach spadku, ale także ten majątek, który zmarły jeszcze przed śmiercią darował na rzecz swoich przyszłych spadkobierców. 

Zgodnie z art. 1039 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn. Wartość przedmiotów darowizn oblicza się według stanu z chwili ich dokonania, a według cen z chwili działu spadku.

Nie wszystkie darowizny będą podlegać zaliczeniu na schedę spadkową. Nie dotyczy to darowizn, gdy z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Nie dotyczy to również drobnych darowizn, zwyczajowo przyjętych w danych stosunkach (np. prezenty urodzinowe).

Ponadto darowizny podlegają zaliczeniu na schedę spadkową tylko wówczas, gdy podział spadku następuje między zstępnymi (rodzeństwem, wnukami), albo między zstępnymi i małżonkiem zmarłego. 

Należy pamiętać, że dalszy zstępny spadkodawcy obowiązany jest do zaliczenia na schedę spadkową darowizny dokonanej przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego. Na przykład, jeżeli spadkobiercą jest wnuk zmarłego, to zobowiązany on jest do zaliczenia na schedę spadkową darowizn dokonanych zarówno na swoją rzecz, jak i na rzecz tego ze swoich rodziców.

Jak obliczać wysokość schedy spadkowej? Przykładowo: dwie córki odziedziczyły po matce spadek o wartości 1.000.000 zł. W skład spadku wchodziło wyłącznie mieszkanie. Każda z córek dziedziczy spadek po połowie (po 1/2). Za życia matka darowała młodszej córce działkę o wartości 500.000 zł. W takim przypadku wartość wirtualnego spadku będzie wynosiła 1.500.000 złotych. Wartość schedy spadkowej każdego ze spadkobierców wyniesie po 750.000 złotych (1/2). W takim przypadku, w wyniku działu spadku młodsza córka uzyska majątek o wartości 250.000 zł (scheda o wartości 750.000, na jej poczet zaliczona darowizna o wartości 500.000 zł), a starsza córka uzyska majątek o wartości 750.000 zł.